ربیع الأبرار و نصوص الأخیار (کتاب)ربیع الابرار و نصوص الاخیار ربیع الابرار از جمله آثار مهمی است که به شعر و تاریخ و ادب و همه اقسام علوم متداول پرداخته است. این کتاب نوشته جار الله زمخشری و به زبان عربی می باشد. ۱ - معرفی مؤلفمؤلف کتاب محمود بن عمر بن محمد بن احمد الخوارزمی الزمخشری (۴۶۷- ۵۳۸ ق)است؛ وی در زمخشر از قریه‌های خوارزم در عهد سلطان ابو الفتح ملکشاه به دنیا آمد. او در دوران ضعف و نابودی خلافت عباسی می‌زیست و با خلفایی چون المقتدی بالله ، المستظهر بالله ، المسترشد بالله ، الراشد بالله و المقتفی بالله هم عصر بود. جامعه‌ای که زمخشری در آن زندگی می‌کرد جامعه‌ای اسلامی بود اما با این همه از وجود اقلیت‌های غیر اسلامی که دارای فرهنگ‌هایی ویژه و روحیاتی مخصوص به خود بودند، خالی نبود. وجود این اقلیت‌ها و نیز آثاری که نهضت ترجمه از خود به جای گذاشته بود در دراز مدت باعث بروز فتنه‌ها و محنت‌هایی برای جامعه اسلامی آن روز شد که اضطراب و ناامنی اجتماعی را به دنبال داشت. اما در همین بحبوحه زمخشری با حمایت و پشتیبانی برخی از ملوک و امرا و وزراء دست به تاسیس مدارس، کتابخانه‌ها و تشکیل حلقات درس و بحث و مناظره در مساجد زد و در همین عصر بود که دانشمندان و ادیبانی بلند مرتبه که هر یک به نوبه خود در علوم مختلف عقلی و نقلی دارای مقام بودند، ظهور و بروز یافتند. زمخشری ادبیات را در نزد منصور ابی نصر آموخت و در نزد ابو نصر اصفهانی و ابو منصور حارثی و علی بن مظفر نیشابوری هم درس خواند. یک پای او را در اثر سرمازدگی بریده بودند در نتیجه با عصا راه می‌رفت. بارها به بغداد و خراسان سفر کرد و چون به شهری می‌رفت اهل آن شهر پیرامونش را می‌گرفتند و از او دانش می‌آموختند. با هر کس که مناظره می‌کرد به علم و درایت او گواهی می‌دادند. وی در علومی چون تفسیر ، حدیث ، نحو ، لغت و ادبیات صاحب نظر و دارای تالیفات گرانبهایی است. به پیروی از استادش ابو نصر اصفهانی به معتزله گرایش یافت و در اثر نبوغ و استعدادش از مدافعان و نظریه پردازان بزرگ این مذهب شد. به رغم فشارهای وارده مذهب خود را آشکار می‌کرد و به هنگام معرفی خود پسوند «معتزلی» را می‌افزود. مهمترین اثر وی تفسیر او بر قرآن کریم است. از دیگر آثار او می‌توان از: اساس البلاغة ، الامالی فی کل فن ، الانموذج ، دیوان التمثیل ، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، سوائر الامثال ، الفائق و رؤس المسائل نام برد. ۲ - معرفی کتابکتاب حاوی مطالب مختلف و متنوعی است که آنرا به صورت مجموعه و جنگی درآورده است. هدف مؤلف از نگارش این اثر رفع خستگی و ایجاد نشاط در خوانندگان است. کتاب دارای ۷۸ باب در موضوعات مختلف می‌باشد. زمخشری در هر موضوع، احادیث نبوی ، اقوال صحابه و تابعین و عباد و زهاد و نساک و حکماء عرب و فارس ، شعراء ، اقوال انبیاء بنی اسرائیل و جز ایشان و نیز داستانها و اخباری که با تاریخ عرب و پادشاهان و خلفاء و امیران و مغنیان و غیره را که ارتباط با موضوع مورد نظر دارند، گردآورده است. این کتاب تصویری واضح و روشن از روش زندگانی عربها در دوران جاهلیت و اسلام ارائه می‌کند. ربیع الابرار با این کثرت و تنوع مطالب خبر از گستره علم و آگاهی مؤلف آن نسبت به فرهنگ و دانشهای عرب و غیر ایشان می‌دهد. بسیاری از مورخین در آثار خود از این کتاب یاد کرده‌اند: وفیات الاعیان ، ارشاد الادیب ، تاریخ الادب العربی و غیره. خلاصه‌ها و گزیده‌هایی از این کتاب نیز نگاشته شده است از جمله خلاصه محی الدین بن خطیب قاسم بن یعقوب متوفای سنه ۹۴۰ ه که آنرا: روض الاخبار المنتخب من ربیع الابرار نام نهاده است. خلاصه آنکه ربیع الابرار از جمله آثار مهمی است که به شعر و تاریخ و ادب و همه اقسام علوم متداول پرداخته است. ۳ - نسخه شناسیکتاب در ۱۲۹۲ در قاهره به چاپ رسیده است. نسخه مورد استفاده در برنامه توسط عبد الامیر مهنا تحقیق شده و موسسه الاعلمی للمطبوعات بیروت در سال ۱۴۱۲ ه آنرا منتشر ساخته است. [۴]
اکتفاء القنوع بما هو مطبوع، ادوارد فندیک، ص۳۴۳.
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار كتابخانه تراث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب ادبیات عرب
|